door: Gerben van Dijk 

Voor 1 januari zouden gemeenten 12.500 noodopvangplekken realiseren. Ruim een maand geleden spraken Rijk, provincies en gemeenten dit af een het bestuursakkoord. Het gek makende gesleep van vluchtelingen van sporthal naar sporthal moest afgelopen zijn. Alle partijen wilden af van deze crisisopvang. En toch is het niet gelukt.

Tot nu toe komen de gemeenten niet verder dan 7.300 plekken waar vluchtelingen drie tot zes maanden kunnen verblijven. Het COA wil gemeenten geen verwijten maken. Woordvoerder Jan Willem Anholts zegt in Trouw: “Ik weet dat er op de achtergrond heel hard gewerkt wordt. Er gebeurt vreselijk veel. Kijk maar naar afgelopen jaar. We zijn van 30 naar 80 locaties gegaan. Dat is gigantisch.”

Van 30 naar 80 locaties is voor het COA inderdaad een enorme groei. Maar gezien de honderden mensen die ons land elke week binnenkomen is het vrij bescheiden. Terug naar de noodopvang: 12.500 plekken betekent gemiddeld nog geen 32 plekken per Nederlandse gemeente. Dat is een bus vol mensen voor Amsterdam, voor Appelscha, voor Heerlen, voor Heerhugowaard en al die andere Nederlandse gemeenten.

32 plekken per gemeente is niet niks, maar ook niet iets om enorm druk over te doen. Zeker niet als we ons realiseren dat gemeenten vrijwel zonder uitzondering een overschot aan vastgoed hebben. Aan techniek en organisatie kan het ook niet liggen. Sommige kantoren werden in de periode van de grootste toestroom binnen 24 uur omgebouwd voor opvang. Dan moet je in een maand toch wat voor elkaar kunnen krijgen.

Toch is dit niet het enige dat gemeenten op hun bord hebben. Per 1 februari moeten er maar liefst 30.000 plekken zijn voor langdurige opvang van 12 maanden of langer. Volgens het COA zit daar nog nauwelijks schot in. Om het dan maar niet te hebben over de doorstroming naar reguliere huisvesting.

Het lijkt erop dat de Nederlandse ruimtelijke ordening de flexibiliteit en groeicapaciteit van opvang in de weg zit. De grootste spanning zit ‘m in het politieke en het hebben of ontbreken van draagvlak. En als ik het goed zie speelt het gebrek aan draagvlak vooral bij de grote aantallen. Of het nu vluchtelingen zijn of toeristen, niemand zit te wachten op honderden gasten in zijn of haar achtertuin.

Klein is het nieuwe groot, wist Triodos enkele jaren geleden al. Misschien is dat ook op opvang van toepassing. Dat vraagt omdenken bij COA en bij gemeenten. In het noorden van Nederland hebben ze al een idee voor een andere oplossing: kleinschalige opvang met een impuls voor leefbaarheid van dorpen. Een ander initiatief, niet specifiek voor opvang, is ‘Ruimte om te wonen’.

‘A home away from home’

Net voor Kerst heeft het COA samen met de Rijksbouwmeester, Floris Alkemade, een open oproep aangekondigd voor het ontwerpen van innovatieve huisvestingsoplossingen voor asielzoekers onder de titel: a Home away from Home. Zo kunt u ook uw steentje bijdragen.

In de bijna 10 miljoen gebouwen die we in Nederland rijk zijn, moet het toch lukken om wat ruimte te maken?

Gerben van Dijk is voorzitter van het Herbestemmingsteam en directeur Vastgoedjournaal Netwerk Platform. Bovenstaand artikel verscheen op 28 december op Vastgoedjournaal (opent in extern venster).